School is zo Saai
Lieneke Hulshof hoofdredacteur van online kunsttijdschrift Mister Motley, deed tijdens de finissage van de DBKV Finals ‘Once in a Blue Moon’ verslag van het panelgesprek over kunsteducatie. Onder leiding van Luuk Heezen gingen Maren Siebert, Folkert Haanstra, Jacques Blommestijn en enkele studenten in op het belang en de toekomst van het kunstonderwijs. Lees hier de column die Lieneke aan het einde van de middag voorgedragen heeft.
In 1972 werd de invloedrijke Duitse kunstenaar Joseph Heinrich Beuys op staande voet ontslagen. Waarom? Beuys weigerde mee te werken aan de opnamestop van nieuwe studenten aan de kunstacademie. Alle afgewezen studenten nam hij op in zijn klas; uit protest gaf hij ze les op het gazon vlak naast de hermetisch hoge muren van de kunstacademie. ‘Jeder mensch ist ein Künstler’, hét credo van Joseph Beuys. Alles, maar dan ook alles wat de scheppende mens voortbrengt, achtte Beuys interessant. Echter, Beuys bedoelde niet letterlijk dat ieder mens een kunstenaar is. Het scheppingsvermogen is volgens hem niet slechts voorbehouden aan de ‘professionele kunstenaar’, want volgens Beuys is iedereen in staat zichzelf te betrekken bij het vormgeven van hun leven en de wereld om hen heen, in welk vakgebied dan ook, met eenzelfde liefde en passie die kunstenaars hebben tijdens het maken van kunst.
We hoorden al dat school zo saai is en nu alles gemeten moet worden, overal resultaat in moet zitten en nu nutsdenken onze maatschappij heeft overgenomen, wordt het er niet beter op. Dat zijn eigenlijk al genoeg argumenten vóór het kunstvak: die paar uurtjes in de week voor iedere leerling waar er gedroomd mag worden, conceptueel mag worden nagedacht en er wordt gedaan aan verbeelding. Maar hoe zorg je dat kunsteducatie overeind blijft staan binnen deze toch wel bedrukkende sfeer en in een land waar de premier zegt dat we ‘normaal moeten doen’?
De ideeën van Joseph Beuys komen eigenlijk terug in de gehele discussie. De deelnemers hier aan tafel pleiten er allemaal voor dat iedereen zou moeten meedoen aan kunst. Het is niet zo dat ze ‘verheven’ moeten worden door in aanraking te komen met kunst - een soort ouderwetse opvatting die nog helaas te vaak wordt gehoord-, maar iedereen kan zélf deze kunst tot stand brengen, zelf meedoen en het laten ontstaan. Het is de docent die ervoor moet zorgen dat het kunstvak een avontuur blijft, waarin de leerling niet bezig is met beoordelen of punten halen, maar waarbij ze een tentoonstelling kunnen maken over seks, waar ze het op de middenstip van de Amsterdam Arena over Marlene Dumas mogen hebben en waar er haiku’s worden gemaakt over garagedeuren.
Ik heb een paar uitspraken genoteerd en die achter elkaar gezet om zo een onlogische, niet-hiërarchische en inconsequente samenvatting van deze middag te geven.
“Er moet een soort avontuur in zitten.”
“Je moet leerlingen mentale en fysieke ruimte geven.”
“Hoe zorg je ervoor dat je relevant bent?”
“Alles mag tegelijkertijd bestaan.”
“Er is veel meer dan het museum.”
“Een eerste bezoek is niet zaligmakend.”
“Meesleuren naar een museum is echt niet per definitie leuk.”
“Er wordt nog steeds zo traditioneel nagedacht over wat cultuur is.”
“Omgaan met misverstanden is altijd leuk.”
“Het kabinet vindt dat ze zich aan de wet moet houden.”
“Kunst stopt niet bij de voordeur.”
“Een beetje radicaal zijn.”
“Stop 80% van je marketingbudget in educatie.”
“Als je niet kijkt hoe relevant je bent voor je publiek, kom je nergens.”
“Ik ben er niet heel somber over.”
“Wij zijn heel goed bezig.”
“Kunst is een fantastisch middel om over dingen te praten waar we liever niet over praten.”
“Geert Wilders moet directeur worden van het Stedelijk Museum.”
Het was ook Joseph Beuys die zei dat iedere school een tovenaar nodig heeft. En nu wil ik mij graag richten tot alle studenten hier: ik hoop van harte dat jullie die tovenaars zullen zijn.