JE KLASGENOOT OP HET MENU #indeles
Binnen het vak 'ruimtelijk', gegeven door Nicole Martinot, kregen we de opdracht om een boek te maken. Het thema mocht je zelf kiezen, zolang het met dier en maatschappij te maken had. Ook waren alle soorten boeken welkom, van stripboek tot atlas. Om de keuze makkelijker te maken kreeg iedereen de eerste lessen de kans om zich te verdiepen in kunstwerken van verschillende kunstenaars die zich bezighielden met het onderwerp dier en maatschappij. Kunstenaars als Cristine Herdin, Thalia de Jong, Sylvia Knüppel, en Wim Delvoye kregen al snel mijn interesse. Ze werpen allemaal een kritische blik op de manier waarop mensen dieren gebruiken, misbruiken en liefhebben. Het is fascinerend hoe we mensen onszelf, vaak onbewust, boven andere dieren en de natuur plaatsen. Zo ook binnen onze verhouding tussen de mens, voedsel en het dier.
Het vlees dat we kopen en vervolgens in veelvoud naar binnen werken is allemaal afkomstig van dieren. De gemiddelde Nederlander eet ruim 77 kilo dierenvlees per jaar. Als we spreken over dierlijk vlees wordt hierbinnen een groot onderscheid gemaakt. Waar in Azië bijna alle dieren worden gegeten, zijn we in Europa selectief in het dierenvlees dat we voorschotelen. In Nederland zal honden- of kattenvlees namelijk niet snel op het menu staan. Waarom eten we het ene dier wel en het andere niet? Wie bepaald wat we wel en niet mogen eten? De mens is dominant in de keuze welke dieren worden geslacht of niet; we nemen het recht om daarover te beslissen. Maar waarom maken we de keuze voor dierenvlees en niet voor ons eigen mensenvlees?
Het consumeren van mensenvlees door mensen wordt ook wel kannibalisme genoemd, ofwel het eten van je eigen soort. Het idee van het eten van een mens is tegenstrijdig met onze normen en waarden. Maar ondanks dat, hoe zit het bij jezelf? Vind je het idee walgelijk of loopt het water je stiekem in de mond? Beide ideeën zijn begrijpelijk want, ondanks dat het woord kannibalisme wellicht een negatieve lading met zich mee brengt, gebruiken we wel dagelijks uitspraken als “er lekker uitzien”, “een oude taart” of “om op te vreten”. Waar komen deze dan vandaan? Waarom zouden we spreekwoordelijke iemand willen opeten maar letterlijk laat het ons walgen? Mensenvlees is ook maar gewoon vlees, toch?
Uit historische onderzoek is gebleken dat men het eeuwen geleden normaal vond om ook elkaars lichaamsvlees te eten. Tegenwoordig is er echter een groot taboe rondom kannibalisme. Zo bleek in 2011, toen er ophef ontstond rondom het BNN-programma Proefkonijnen waarin de presentatoren een stukje van elkaars lichaamsvlees hadden opgegeten. Uit deze ophef kwam naar voren dat Valerio Zeno en Dennis Storm geen strafbaar feit hadden gepleegd. In Nederland, en veel andere landen, is namelijk geen wet voor het eten van mensenvlees omdat er vaak bij het verkrijgen van mensenvlees al een strafbaar feit wordt gepleegd. De consument wordt blijkbaar niet vervolgd in dit verhaal. Strafbaar of niet, het voorval van BNN kreeg wereldwijde aandacht.
Zeno en Storm hadden geluk want de feiten rondom vervolging van kannibalisme blijken niet eenduidig te zijn. De Duitser Armin Meiwes werd wel vervolgd. In 2002 werd hij bekend als internetseks kannibaal. Meiwes werd ervan beschuldigd Jürgen Brandes te hebben gedood en opgegeten in maart 2001. Het feit dat het slachtoffer vrijwillig opgegeten wilde worden, en zelfs samen met Meiwes zijn eigen geslachtsdeel heeft geconsumeerd, heeft Meiwes in 2006 alsnog een levenslange gevangenisstraf opgeleverd. De grens tussen wat wel en niet mag, blijkt uit deze voorbeelden dus erg vaag te zijn. Het is een grens die aan de ene kant een sterke symbolische betekenis heeft, maar aan de andere kant makkelijk te overschrijden valt. Het is interessant om deze controversiële grens op te zoeken.
De vage grenzen maken het niet duidelijk wat de strafrechtelijke gevolgen zullen zijn van kannibalisme. Of het nu gaat om logische redenen of een morele kwestie, het is toch echt een slecht idee om je buurvrouw of klasgenoot op te eten. Dit onderzoek bracht mij tot het maken van een mensenvlees kookboek dat men dan ook niet moet aanzetten tot kannibalisme. Met mijn mensenvlees kookboek probeer ik te zoeken naar vervreemding en naar het oproepen van discussie. Wat nou als je mensenvlees kon bestellen bij de slager? Naar aanleiding van deze vraag besloot ik dit mensenvlees kookboek te schrijven. Een kookboek vol lekkere recepten voor iedere dag van de week. Een kookboek dat waarschijnlijk nooit echt gebruikt zal worden, maar je wel stil laat staan bij de positie die mensen innemen ten opzichte van andere dieren en de natuur. Want mensenvlees is ook maar gewoon vlees, toch? Gruwel je bij het lezen van mijn kookboek? Of loopt het water je in de mond?
In de rubriek 'het kunstwerk van morgen' vertellen studenten door middel van essay's, gedichten of op andere manieren over hun beeldende praktijk. In deze editie komt Nienke Latta, eerstejaars student voltijd, aan het woord. Ze schreef dit essay speciaal voor het magazine en maakte het Mensenvlees kookboek als onderdeel van het vak 'ruimtelijk'. Wil je in gesprek over dit essay, in contact komen met de auteur of zou je zelf invulling willen geven aan de rubriek 'het kunstwerk van morgen'? Stuur een mail naar ja.korsten@artez.nl .