’Make friends not art’ – In gesprek met de curatoren van SONSBEEK ’16: transACTION

maart 2016

Hoe gaat de tentoonstelling SONSBEEK ’16: transACTION eruit zien? Dat ligt aan wat de bewoners en bezoekers uiteindelijk vanaf de opening op 4 juni met de werken gaan doen. Of zoals Farid van ruangrupa opmerkt: ’That’s still open…’. Als reactie op de vraag of er sculpturen te zien zullen zijn, stellen ze een wedervraag die de kern van hun curatorschap lijkt te weerspiegelen: ’Hoe ziet een hedendaagse sculptuur er tegenwoordig dan uit?’

Twee mannen zitten een beetje onderuitgezakt op de bank tegenover me. Rustig roken ze een sigaretje, terwijl er af en toe mensen de ruimte in en uitlopen. Op de muren van dit ruru huis staat een schematische plattegrond van Arnhem met handgeschreven teksten van inwoners uit de stad. Wat is dit, het ruru huis?: ’It’s a hangout’, antwoorden Ade en Farid, kunstenaars van het ruangrupa-collectief uit Jakarta, glimlachend. Dit Indonesische collectief werd door een internationale selectiecommissie gekozen als curator van de elfde editie van de SONSBEEK-biënnale. Het ruru huis blijkt een werk- en ontmoetingsruimte te zijn. Hier draait het niet om het resultaat, maar om het werk- en onderzoeksproces, waarin kunst en de openbare ruimte centraal staan. Het is een open plek, waar mensen zich op hun gemak voelen en op die manier persoonlijke gesprekken met elkaar kunnen aangaan.

Wat SONSBEEK ’16: transACTION betreft geven de mannen aan dat ze hebben getwijfeld of ze de opdracht zouden aannemen, voornamelijk omdat ze op hun thuisbasis in Jakarta al een grote opgave hebben. Toch werden ze uitgekozen, mede vanwege hun originele concept, dat draait om de invulling van de publieke ruimte en het daarbij betrekken van de lokale bevolking. Die betrokkenheid willen ze tot stand brengen met een vaste locatie in Arnhem, het ruru huis. Hun manier van werken houdt in dat ze geen kunstenaars kiezen wier werk een bepaald concept moet ondersteunen. Ze benaderen het curatorschap zoals ze hun kunstenaarschap benaderen: ze werken aan een organisch geheel met bevriende kunstenaars, zonder te focussen op het resultaat. De zin ’Make friends not art’ vat dit algehele gevoel samen. De tentoonstelling zelf zien ze eerder als een viering waaraan iedereen is uitgenodigd deel te nemen.

De informatie die wordt verzameld in het ruru huis is dan ook onderdeel van het werk- en onderzoeksproces. Kunstenaars kunnen er gebruik van maken, maar hoeven dat niet te doen. Zij mogen zelf kiezen welke interactie ze aangaan met Arnhem en op welke locatie. Sommige locaties hebben wel de voorkeur, zoals de wijk Bronbeek met haar Molukse inwoners. Die zal, gezien het Nederlandse koloniale verleden, zeker aan bod komen. Daarnaast geven ze aan dat in Park Sonsbeek installaties komen die je kunt zien als sculpturen met een gebruiksfunctie. Ze zullen bijvoorbeeld gebruikt worden als podia voor workshops en andere bezoekersactiviteiten. Op de vraag of Arnhemmers meewerken met hun werkwijze, geven ze toe dat het een uitdaging is. Het weer, de sociale situatie en het initiatief om deel te nemen is hier anders dan in Indonesië. In Indonesië zouden de mensen meteen op de plattegrond aan de muur zijn gaan schrijven. Het gevoel van gemeenschap is daar meer aanwezig en het mooie weer zorgt ervoor dat mensen veel buiten zijn en makkelijker even binnen lopen. Toch lukt het om met behulp van open vragen een reactie los te krijgen in Arnhem. Met de verhalen die als antwoord worden gegeven, zijn ze blij verrast.

SONSBEEK ’16: transACTION gaat voor ruangrupa minder om het maken van materiële kunstwerken en sculpturen dan om het tot stand brengen van sociale interactie. Het moet gebruikt kunnen worden, niet alleen maar bekeken. Daarbij vindt ruangrupa een combinatie van kunst en maatschappelijke betrokkenheid logisch. Autonome kunst (l’art pour l‘art) bestaat volgens ruangrupa niet, dat is een modernistische constructie die in Indonesië nooit van invloed is geweest. In Indonesië ontstond kunst altijd al in samenspraak met religie of maatschappij, terwijl in het Westen op een gegeven moment het idee is ontstaan dat kunst op zichzelf moet staan om te reflecteren op de gebeurtenissen in de samenleving. Anarchistisch vinden ze hun aanpak echter niet, het is gewoon de manier waarop ze altijd al hebben gewerkt.

Het staat al wel vast dat in mei de internationale kunstenaars, met wie ze nu via Skype contact houden, naar Nederland komen om het werk af te maken voor de tentoonstelling die zal lopen van 4 juni tot 18 september. Van de kunstenaars Eko Prawoto uit Indonesië, Rossella Boscotti uit Italië en Rob Voerman uit Nederland willen ze bekend maken dat zij zullen deelnemen aan SONSBEEK ’16: transACTION, de overige namen zullen binnenkort volgen.

Na het interview loop ik nog even naar de supermarkt. Terwijl ik met de roltrap omhoog ga, zie ik vanuit mijn ooghoek een sticker met de vraag Loopt Arnhem leeg? en daaronder de Facebookpagina van het ruru huis. Weet jij het antwoord? Je bent welkom in het ruru huis, met een beetje geluk zet Farid thee voor je.