KUNST IS GEEN KINDERZAAK #indeles
‘Had ik nu maar een cameraatje op mijn schouder, dan zou niemand nog twijfelen over de waarde van kunst.’ Hoe vaak denk ik dat niet in de twaalf jaar dat ik kunstprogramma’s voor basisscholen in Nijmegen programmeer? Zo vaak! Natuurlijk kan ik hier ook over vertellen, dat doe ik ook veel en graag. Maar liever nog zou ik mensen meenemen in die momenten waarbij kinderen in aanraking komen met kunst en kunstenaars, want nergens is de waarde van kunst zo ontzettend zichtbaar en voelbaar. Juist dan besef ik dat kunst de ontwikkelingskansen van kinderen vergroot. Daarom moeten alle kinderen in aanraking komen met kunst en kunstenaars in de basisschool.
Neem kunstenaar Do Ho Suh met zijn architecturale installaties Suitcase Homes (2010-2018). Hij maakte met de hand gedetailleerde replica’s van zijn voormalige woonhuizen. Hij onderzoekt wat het betekent om ‘thuis’ te zijn en hoe wij ons als mens verhouden tot de ruimtes waarin we leven. Zijn werk raakt aan universele thema’s zoals thuishoren, identiteit en migratie. De begrippen thuis en thuisgevoel zijn interessant om met kinderen te onderzoeken; naar aanleiding van Suitcase Homes. Deze begrippen sluiten aan bij jonge kinderen omdat ze in de basisschoolperiode hun wereld vergroten en ervaren dat een thuis en thuisgevoel bij iedereen anders kan zijn. Ze komen bij vriendjes thuis, gaan eens logeren, zien op tv kinderen in andere delen van de wereld met een heel ander thuis. Vragen zoals ‘wat is thuis voor jou?’, ‘hoe ziet thuis er voor jou uit?’ en ‘welke details van thuis zijn voor jou belangrijk en waarom?’ zetten kinderen aan het denken.
Of neem fotograaf/street artist Slinkachu met zijn geënsceneerde foto’s met miniatuur figuren in het stedelijk straatbeeld. Met zijn kunst moedigt hij bij mensen het bewustzijn van hun omgeving aan. Hoe werkt dat in de klas? Stel je de kennismaking met Slinkachu voor. Er is verbazing als kinderen zijn foto’s zien en ontdekken hoe, waar en waarmee ze gemaakt zijn. Nieuwsgierigheid, als ze discussiëren waar de foto’s over gaan en leren dat je met een foto een verhaal kunt vertellen. Enthousiasme, als ze zelf aan de slag gaan als fotograaf en de school en het schoolplein als fotoshoot op een nieuwe manier verkennen en bekijken. Trots, als ze hun foto’s op het digibord in het groot terugzien. Door Slinkachu’s werk leren kinderen bewust te kijken naar hun (school)omgeving en hoe je in een geënsceneerde foto een verhaal kunt vertellen. Ze ervaren hoe je een omgeving een andere betekenis kunt geven. Het is altijd ontroerend en inspirerend als de kinderen benoemen wat ze allemaal ontdekt hebben!
Onderzoek toont aan: kinderen die in aanraking komen met kunst, vergroten hun ontwikkelingskansen. Zo zegt onderzoeker E. Eisner (1993-2014) in zijn pamflet ‘tien lessen die we leren van kunst’: ‘door kunst leren kinderen dat er veel manieren zijn om de wereld te zien en er betekenis aan te geven, het vereist het vermogen tot improviseren en spreekt poëtische capaciteiten aan om het gevoel dat kunst oproept uit te drukken. Een groot deel van het schoolcurriculum gaat over de juiste antwoorden. Bij kunst gaat het om eigen oordeel boven regels. Van kunst leren kinderen dat problemen meer dan één oplossing kunnen hebben, en vragen meer dan één antwoord, ze leren losdenken van vaste vormen of stramienen.’ ‘It is not only important what art is, but what art does’ voegt de Poolse hedendaagse kunstenaar Krzysztof Wodiczko hieraan toe.
Critici zullen daar tegenin werpen dat kunst geen vaste plek in het onderwijs hoort te hebben, maar in de vrije tijd als hobby beoefend kan worden. Ze ondermijnen de waarde van kunst. Als kinderen kunst maken of bekijken en nadenken over kunst, ontwikkelen ze vaardigheden die belangrijk zijn voor hun ontplooiing en talentontwikkeling. Ze leren zich in te leven in een ander, te reflecteren op zichzelf en op de wereld om hen heen, zich te verbeelden en te presenteren. Zulke vaardigheden zijn hard nodig in een wereld waarin ontwikkelingen elkaar in hoog tempo opvolgen waardoor de toekomst steeds ongewisser wordt. Ook het onderwijs staat voor een uitdaging, want wat leer je kinderen als je niet weet wat ze moeten kennen en kunnen in de toekomst? Niemand weet precies welke kennis over vijftig jaar nodig is, maar wel dat eigenschappen en vaardigheden zoals creatieve divergente denkers belangrijk zijn. Dat leer je door kunst.
Start met kunst op de basisschool. Bereik zo alle kinderen. Juist op deze leeftijd ontdekken kinderen de wereld om hen heen en zijn ze ontvankelijk voor nieuwe indrukken. Breng kinderen in aanraking met kunst en kunstenaars. Daar heeft niet alleen het kind baat bij, maar de hele samenleving.
Sarina Wagener is eerstejaars student deeltijd. Ze schreef dit essay als onderdeel van het vak 'actualiteit/kunst in de samenleving'. Wil je in gesprek over dit essay of in contact komen met de auteur? Stuur een mail naar ja.korsten@artez.nl .