Docent Beeldende Kunst & Vormgeving

Identiteit kan op veel manieren verkregen worden, soms is identiteit zelfgekozen, maar regelmatig ook opgedrongen of toegeschreven. Zoals Sartre zei: “de ander ziet je altijd als een bepaald persoon met bepaalde eigenschappen”. Het beeld van hoe andere mensen jou zien bepaald in mate dus jouw identiteit. Dit komt omdat het beeld wat andere mensen van jou hebben in grote mate je zelfbeeld beïnvloed, een gevolg waardoor het moeilijk wordt om uit een toegekende identiteit te ontsnappen. Ook heeft een baan of gezinssituatie veel invloed op je gedrag en daarmee je personagevorming. Wanneer ik zelf voor de klas sta ben ik bijvoorbeeld een heel ander persoon dan op een avondje stappen met vriendinnen. Natuurlijk komt het allebei vanuit mezelf, maar een rol dwingt je om bepaalde eigenschappen te vertonen of juist niet tot uiting te laten komen. Nou vraag ik mij af: hebben we het gevoel dat we onze eigen identiteit kunnen kiezen?

“Het bestaan is een dynamisch proces waarin een persoon zichzelf definieert door zijn acties en keuzes. Hij definieert zichzelf, omdat hem bij zijn geboorte geen essentie is geschonken. We zijn gedoemd tot vrijheid. Kiezen biedt de enige mogelijkheid tot een daadkrachtig en ‘authentiek’ leven. Ik, en ik alleen, moet betekenis aan mijn leven geven. Laat ik dit na, dan ben ik aan mezelf ‘te kwader trouw’. Het maken van keuzes is een moeizaam proces omdat je altijd vecht tegen visies van anderen over jezelf. De ander ziet je altijd als een bepaald persoon met bepaalde eigenschappen, terwijl de keuze juist de mogelijkheid biedt om jezelf opnieuw te bepalen.” (Jean-Paul Sartre)

In de eerste zin van Jean- Paul Sartre stelt hij “het bestaan” gelijk met de identiteit van een persoon. Sartre geeft aan dat er een eigen keuze ligt in identiteit. Echter is ons geen essentie in definitie geschonken, we zijn zonder voorbedacht doel op deze aarde, en de keuze van identiteit wordt belemmerd door de omgeving. We krijgen een personage in onze omgeving, namelijk de manier hoe een ander en jijzelf tegen je aankijken. Het is soms lastig om uit je gevormde personage te kruipen, dit kan de keuze tot identiteit wegnemen.

“Ik, en ik alleen, moet betekenis aan mijn leven geven.” Deze uitspraak roept misschien vraagtekens op. Aan wie is het om betekenis aan een leven te geven? Wie bepaalt hoe een leven geleefd moet worden? Is identiteit hoe jij jezelf ziet, of hoe anderen jou zien? Deze vragen durf ik stellig te beantwoorden: jij bepaalt jouw eigen identiteit, maar hoe de ander jou ziet bepaalt hoe jij naar jezelf kijkt. Hoe jij jezelf ziet met de invloed van jouw omgeving is daarin dus jouw identiteit. We maken onderscheid tussen twee identiteitsvormen die elkaar constant beïnvloeden. Een cyclisch proces waar soms moeilijk uit te breken is, een gevecht tegen visies van anderen zoals Sartre dat zo mooi beschrijft.

Barbara Visser vertelt tijdens een interview in Kunst is Lang, het radioprogramma van mister Motley, over haar installatie Manual/2 The Patient Artist waarin ze onderzoekt hoe haar eigen werk zich tegenover het rapport van haar voormalige psychologen verhoudt. Barbara Visser heeft in de jaren negentig vier iconische kunstwerken gemaakt waarin ze opzoek is gegaan naar zichzelf. Deze vier werken vormen de achtergrond in de installatie. Een acteur leest fragmenten voor uit rapporten die psychologen over haar geschreven hebben. Mensen nemen beide kanten van haar op en verbinden deze automatisch. Hoeveel dit daadwerkelijk over haar zegt is daarbij een interessante vraag. Portret en zelfportret lopen door elkaar; hoe andere je zien en jij jezelf ziet, smelten samen. Maakt die verhevenheid jou completer of dwaalt het verder af van jouw eigen identiteit?

In 'De invloed van social media op de identiteit bij adolescenten' van Anne-Marie Rave, stelt zij dat een sociale context, ook wel de omgeving, en gevoel voor eigenwaarde van groot belang zijn voor je identiteitsgevoel. Ze onderscheidt drie soorten invloeden op je identiteitsbeeld vanuit de omgeving. Ten eerste trekken we zelf conclusies uit de rollen die je speelt in het dagelijkse leven. Ten tweede bevestigt de omgeving het gevoel dat je ertoe doet. En als laatste worden de aspecten van identiteit, die op dat moment van belang zijn, door de gelegenheid bepaald. Zo heersen er binnen een omgeving bepaalde normen en waarden waartoe je jezelf moet verhouden. Deze drie invloeden verschillen per omgeving. De identiteit op dat moment is echt, maar het is ook een vluchtige identiteit. Het verandert daarmee dus wanneer je uit een omgeving stapt. Een interessant gegeven want misschien kunnen we daarmee wel stellen dat identiteit variabel is.