EEN WERELD ZONDER KUNST #indeles
Geen films, theater, dansvoorstellingen. Geen musea en galerijen. Geen muziek. Geen boeken, geen poëzie. Stel je voor, een leven zonder je favoriete muziek, kunstwerken aan de muur in je huis zijn er niet en niet naar de bioscoop voor een goede film. Muziek maken is er ook niet bij, dansles evenmin. Het boek dat vertrouwt op je nachtkastje wacht, is weg.
Ondenkbaar? Niet helemaal. Als we doorgaan met de bezuinigingen in de cultuursector wordt het denkbaar. 'Uitgerekend de zaken waarop we de laatste tien jaar extreem hebben bezuinigd, cultuur, onderwijs en zorg, zijn de zaken die we nu hard nodig hebben. De zwakke kanten van de samenleving, onze fundamenten die we als ornamenten hebben behandeld.' zegt de dichter, schrijver en acteur Ramsey Nasr in een interview in Buitenhof. Ik vind dat het tijd is ons te realiseren dat kunst van fundamenteel belang is in onze samenleving. Ik zal uitleggen waarom.
Door COVID-19 zijn veel dagelijkse aangelegenheden tot stilstand gekomen. De huidige situatie neemt ons aan de hand en doet ons realiseren hoe hard we gelopen hebben. Gehold van de ene naar de andere bal om alles hoog te houden. Stress door te weinig ontspanning kan op korte of langere termijn leiden tot psychische en fysieke klachten. Professor Semir Zeki van de University of London heeft onderzocht wat er gebeurt met de hersenen wanneer je een kunstwerk bekijkt dat je waardeert. Zo blijkt dat er veel activiteit te zien is in het deel van de hersenen dat gerelateerd is aan genot. Met andere woorden draagt het kijken van kunst bij aan vreugde en het ervaren van geluk. In tijden van crisis zorgt het niet alleen voor afleiding, maar neemt het ook onze stilstand weg. 'Kunst doet iets met ons, het schept de mogelijkheid om ons op een nieuwe manier te beschouwen en iets met onszelf te doen, dat is vermaak.' zegt Nasr. Kunst brengt beweging binnen onze samenleving.
De Libanese kunstenaar Zena El Khalil (1976) geeft met haar interactieve sculptuur installatie A’Salaam Alaykum: Peace Be Upon You weer hoe kunst de samenleving fysiek tot deze beweging brengt. El Khalil laat met het gebruik van het woord Allah, wat in het Arabisch God betekent, zien dat het woord niet voor oorlog staat, maar juist voor hereniging. De vier bij vier meter grote sculptuur draait om haar as en is bedekt met kleine vierkante spiegeltjes. Hierdoor reflecteert de sculptuur zijn omgeving en het licht dat daarop schijnt. Door muziek wordt de toeschouwer uitgenodigd te dansen in plaats van te vechten.
'I believe that education, art and literature can help bring about positive changes. I know this from myself – if I hadn’t jumped into all that drawing and dancing, I could have gotten myself into a lot more trouble.' zegt El Khalil in een interview voor Ted Fellows. Wat El Khalil hier zegt, is belangrijk; kunst draagt bij aan positieve veranderingen. Op grotere schaal kan kunst dus fungeren als middel voor een collectieve verandering binnen de maatschappij.
De Nederlandse kunstenaar Melanie Bonajo (1978) onderzoekt thema’s zoals spirituele leegte, intimiteit en sociale isolatie in de snelle technologische wereld van nu. Hierbij probeert ze de veranderende relatie van mensen met de natuur te begrijpen. 'I hope through my work people will find themselves a little bit more in love with themselves and the world.' zegt Bonajo in een video over haar documentaire Night Soil Trilogy. Bonajo zoekt in haar werk grenzen op waarmee ze de toeschouwer prikkelt en tot denken zet. Wanneer je verbonden bent met je eigen kern en jezelf liefhebt, pas dan kan een individu een bijdrage leveren in de samenleving. Naar mijn mening draagt kunst bij aan deze noodzakelijke bewustwording.
Het is tijd te realiseren dat kunst van fundamenteel belang is binnen onze samenleving. Een samenleving zonder kunst is ondenkbaar, het is één van de belangrijkste schakels voor een gezond systeem. Zoals Nasr zegt moet cultuur, onderwijs en zorg niet langer als ornamenten gezien worden. Kunstenaars als El Khalil en Bonajo laten met hun werk zien dat kunst voor bewustzijn zorgt, liefde en hereniging van verschillende etnische groepen. Kunst brengt inzicht en actie. Essentieel dus voor een gezonde en gelukkige samenleving. Ik hoop dat nu duidelijk mag zijn hoe belangrijk kunst is.
Rowana Slegers is eerstejaars student deeltijd. Ze schreef dit essay als onderdeel van het vak 'actualiteit/kunst in de samenleving'. Wil je in gesprek over dit essay of in contact komen met de auteur? Stuur een mail naar ja.korsten@artez.nl .